Aktualności

Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (dalej „Ustawa”) to ustawa, która określa zakres odpowiedzialności osób prawnych i wysokość ewentualnych kar za czyny zabronione, co ma służyć przeciwdziałaniu i zwalczaniu przestępczości gospodarczej i skarbowej, w tym także o charakterze korupcyjnym.

Ustawa w obecnym kształcie była nieefektywna, dlatego też Rada Ministrów na posiedzeniu dnia 8 stycznia 2019 r. przyjęła projekt nowej treści Ustawy. Rządowy projekt ustawy został skierowany do Sejmu. Ustawa obecnie jest na etapie prac w komisjach sejmowych i prawdopodobnie w wakacje zostanie uchwalona.

Projektowana Ustawa ma na celu ustalenie, że osoba fizyczna pełniąca określone funkcje w podmiocie zbiorowym popełniła czyn zabroniony, który przyniósł lub mógł przynieść korzyść temu podmiotowi. Kwestia ta będzie mogła być rozstrzygnięta samodzielnie przez sąd w postępowaniu w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego, niezależnie od skazania osoby fizycznej, która dopuściła się popełnienia czynu zabronionego. Konsekwencją tej zmiany jest umożliwienie prowadzenia postępowania w sprawie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego oraz prowadzenie procesu w tej samej sprawie przeciwko osobie fizycznej, która popełniła czyn zabroniony.

Zwrócić należy uwagę, że spółka może ponosić odpowiedzialność nie tylko za działania i/lub zaniechania członka jej organu, ale także za czyny zabronione popełnione przez powiązane z nią osoby trzecie, w szczególności pracowników i osoby uprawnione do jej reprezentacji (m.in. na podstawie pełnomocnictwa lub prokury) lub nadzoru, a także podwykonawców spółki w przypadku uzyskania przez podmiot zbiorowy, chociażby pośredni korzyści majątkowej. Warunkiem odpowiedzialności wynikającej z Ustawy jest to, aby czyn został popełniony w następstwie braku należytej staranności w wyborze lub nadzorze nad osobami trzecimi, winy umyślnej lub takiej nieprawidłowości w organizacji działalności podmiotu zbiorowego, która ułatwiła lub umożliwiła popełnienie czynu zabronionego.

Dlatego też w związku z wejściem Ustawy w najbliższym czasie spółka powinna opracować i wprowadzić procedury, które będą przejrzyste, uporządkowane, jasne, precyzyjne i zgodne ze stanem faktycznym, a będą dotyczyły m.in. struktury organizacyjnej, przyjmowania i weryfikacji faktur, obiegu dokumentów, nadawania uprawnień etc. Ogólnie rzecz ujmując będzie dotykała każdego miejsca, które wymaga zapewnienia zgodności (tzw. compliance), w celu zapobiegania ryzyku niezachowania należytej staranności lub popełnienia czynów zabronionych oraz wprowadzenia podziału obowiązków pomiędzy organami i odpowiednimi pracownikami spółek.

W przypadku zaś średnich i dużych przedsiębiorstw dodatkowym wymogiem stanie się powołanie compliance officer tj. osoby lub komórki organizacyjnej nadzorującej przestrzeganie regulaminów i zasad panujących w spółce.

Ustawa zakłada podwyższenie obecnie obowiązujących kar pieniężnych. Kara pieniężna nie będzie zależna od osiągniętego przez spółkę przychodu, dzięki czemu możliwe będzie karanie podmiotów, które nie wykazują przychodów. Wysokość kar ma wynosić od 30 000 zł do 30 000 000 zł, jednakże kara może sięgać nawet do 60 000 000 zł w przypadku gdy popełnienie czynu zabronionego nastąpiło w związku z nieprawidłowościami zgłoszonymi przez sygnalistę tzw. whistle blowers – osób, które zdecydują się zgłosić nieprawidłowości w działaniu spółki, a które zostały zignorowane przez organy spółki. W określonych przypadkach projekt Ustawy pozwala również na rozwiązanie spółki.

Nowe przepisy mają wejść w życie po 6 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, dlatego też zachęcam do śledzenia co dzieje się z projektem Ustawy oraz zapoznanie się z jego treścią http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/agent.xsp?symbol=RPL&Id=RM-10-190-18.